Mevlevilik ve Mevleviler

Mevlevilik Mevlana'nın ölümünden sonra onun düşüncelerini temel alarak oluşturulan bir inanç sistemi, mezhep. Mevlana yaşarken kendisini sevenlerden kendisine bir tarikat ehli gibi davranılmasını istememiş, kimseyi öteki dinden, öteki mezhepten görmemiş, bugün o tarikat denilen danslar, kendinden geçmeler, tuhaf hareketler gibi aklın kabul etmeyeceği eylemlerde bulunmamış ve bulunulmasını da uygun görmemiş biri. Düşüncelerini tarikat haline oğlu Sultan Veled getiriyor. Kilit noktası tasavvuftur. Mevleviliğe göre tasavvuf insanın kendisini tanımasını, nerden gelip nereye gideceğini sorgulamasını, ilahi aşka ulaşmayı sağlar. Onlara göre İslamın önceliği nefis terbiyesidir. İnsan önce kibirden, egodan, tüm kötülüklerden arınmalı, Allah'ı sevmeli, Allah'ı anmalı. Zikir Allah'a ulaşmaktan ve kendini ona kul görüp, teslim olmaktan sonra gelir.  

Mevlana pek çok sözünde cömert, merhametli, kusurda örtücü, alçak gönüllü, öfkesini kontrol edebilen olmayı öğütler.  Kusur arıyorsan tüm aynalar senin derken önce kendi içine bakmanın öneminden bahseder. Teslimiyetçi ol isyankar olma manasında 'sopayla kilime vurmanın gayesi, kilimi dövmek değil, tozunu almaktır. Allah sana sıkıntı vermekle tozunu, kirini alır, niye kederlenirsin?' der. Irk, millet, cinsiyet ayrımına karşıdır. İnsanı insan olarak yaratanın güzelliğinden ötürü sever.  Aynı zamanda öleceği günü iple çeker Mevlana. Şeb-i Aruz der ona, o gün ilahi aşkına kavuşacaktır. 

Mevlana ile ilgili en çok merak edilen dostu Şems ile ilişkileri. Bu devirdeki tüm ilişkiler tensel olduğundan Allah aşkına ulaşma gayesinde iki insanın bütünleşmesi günümüz insanının aklını karıştırıyor. İkisi arasındaki bağın tenle, mecazi aşkla ilgisi yok, dostluk ve kardeşliğin de ötesinde hissettikleri ruhdaşlık. Mevlana Şems'e değil onda gördüğü Hak suretine bağlanıyor, bu neden aralarındaki çekim oldukça güçlü. Zaten Mevlana Şems'e kızını veriyor. İkisi arasındaki ilişkinin çirkin dedikodulara meze olmasının nedeni Mevlana'nın Şems gittikten sonra çok üzülerek bir kaç mektup yazması. Şems eşi öldükten sonra orayı terk ediyor, daha sonra da 7 kişi tarafından öldürülüyor, öldürenlerin içinde Mevlana'nın oğlu da var. Bunun nedeni şu an net olarak bilinmiyor.